Sümela Manastırı

Maçka’nın 17 km. güneyinde Altındere köyü’nde, Meryemana (Panagia) deresinin batı yanında, Mela Dağı’nın deniz seviyesinden 1,150 m. yükseklikteki kayaları oyarak ve doğal mağaralardanda faydalanılarak yapılmış manastırın adı “Sümela”, Rumca karanlık, siyah anlamına gelen “melas”kelimesinden gelmektedir.

Etimoloji

Halk etimolojisine göre, Karadenizli Hristiyan Rumlar Mela dağındaki mucizevi Panagia ikonundan bir şey diledikleri zaman â€˜stou mela' derlermiş, bu kelime zamanla Sumela'ya dönüşmüş, bu yüzden manastıra â€˜Karadağın (Mela dağının) bakiresi de denilmektedir.

Tarihçe

Başlangıç kilisesinin MS 375-395 tarihleri arasında

Anadolu'da sıkça rastlanılan hatta Trabzon'da

Maşatlık mevkiinde benzer örnekleri bulunan bir mağara kilisesi daha olduğu sanılmaktadır. İlk kilisenin kuruluşu ile mamastır formuna dönüşümünü içeren bin yıllık ara dönem henüz aydınlanamamış olup yerel efsanelerin konusudur.

Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre Atinalı Barnabas ile Sophroinos adlı iki keşiş rüyalarında, H z. İsa'nın öğrencilerinden Evangelist St. Lukas'ın yaptığı üç Panagia ikonundan, Meryemin bebek İsa'yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olan Sümela'nın yerini birbirinden habersiz ayrı ayrı yerlerde gördükten sonra deniz yoluyla Trabzon'a gelmiş, gördükleri rüyaları birbirlerine anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki freslerde sıkça yeralıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru III. Alexios'un (1349-1390)manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmaktadır. 14. yüzyılda Türkmen akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamıştır. Yavuz Sultan Selim'in (1512-1520) Trabzon'da ki şehzadeliği sırasında iki büyük şamdan buraya hediye ettiği,

Fatih Sultan Mehmed, 2. Beyazıd, 1. Selim, 2. Selim, 3. Murad, İbrahim, 4. Mehmed, 2. Süleyman ve 3. Ahmed'in de manastırla ilgili birer fermanları bulunmaktadır. Osmanlı döneminde manastıra sağlanan imtiyazlar, Trabzon veGümüşhane bölgesinin İslamlaşması sırasında özellikle Maçka ve Kuzey Gümüşhane'de

Hristiyan ve

Gizli Hristiyan köyleri ile çevrili bir alan yaratmıştır. 18 Nisan

1916'dan 24 Şubat 1918'e kadar süren Rus işgali sırasında Maçka civarındaki diğer manastırlar gibi bağımsız bir

Pontus devleti kurmak isteyen Rum milislerin karargahı olmuş,

mübadele ile bölgedeki Hristiyanların

Yunanistan'a gönderilmesinin ardından önemini yitirerek T.C.

Kültür Bakanlığı tarafından yakın zamanda onarılana dek kaderine terkedilmiştir..

Freskler

Asıl kilisenin apsid kısmında, güney duvarında yukarıda Meryem'in doğuşu ve mabede sunuluşu, tebliğ, Hz. İsanın doğuşu, mabete sunuluşu ve hayatı, altta

İncilden resimler.
Güney kapısında

Hz.Meryem'in ölümü ve havariler.
Kilisenin doğuya bakan yukarı kısmında 2. sırada Genesis, Ademin yaratılışı, Havva'nın yaratılışı,

Allah'ın tembihi, İsyan (

Adem ile Havvanın yasak meyveyi yemeleri) Cennetten kovulma. 3. sırada: Yeniden dirilme, Thomas'ın şüphesi, Kabirde bir melek, Nikaia konsülü.
Absid kısmının dışında, yukarıda Mikail,
Mikâil - İslam ve diğer semavi dinlerdeki dört büyük melekten biri.